Kary za brak biletu? Rzecznik Praw Obywatelskich nie zostawia suchej nitki na władzach miasta

RPO Marcin Wiącek skarży do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego przepisy regulaminu parkowania wprowadzone przez Radę Miasta Szczecina w okolicy historycznego starego miasta. Zdaniem Rzecznika regulamin Strefy Zamieszkania Stare Miasto, może naruszać szereg przepisów dwóch ustaw - o samorządzie gminnym i o gospodarce komunalnej.

Zasady opłat budzą wątpliwości

Rzecznik podnosi, że przyjęty w 2020 r. regulamin określający zasady korzystania z miejsc parkingowych zawiera zapisy wprowadzające m.in. opłatę dodatkową (rodzaj kary umownej) za to, że kierowca nie umieścił ważnego biletu parkingowego lub postawił pojazd poza miejscem wyznaczonym do parkowania. RPO zwraca uwagę, że takie sankcje mają charakter cywilno-prawny i wykraczają poza ramy upoważnienia ustawowego nadanego Radzie Miasta przez ustawę o samorządzie gminnym oraz ustawę o gospodarce komunalnej.

Według analiz RPO, gmina może wprowadzać opłaty jedynie za korzystanie z urządzeń i obiektów użyteczności publicznej, jakimi są np. miejsca postojowe w strefie, ale nie może nakładać dodatkowych opłat o charakterze sankcyjnym, które nie wynikają z typowego korzystania z takiej strefy. Opłaty te - jako kary umowne - nie są opłatami za parkowanie czy usługami komunalnymi, lecz sankcjami nałożonymi bez wyraźnej podstawy prawnej.

Spór o charakter umowy

Rzecznik podważa również konstrukcję prawną regulaminu, która wprowadza twierdzenie o zawarciu umowy cywilnej pomiędzy kierowcą a gminą z chwilą zaparkowania w strefie. W ocenie RPO to nieodpowiedni sposób kształtowania stosunków prawnych tam, gdzie działanie organu gminy powinno wynikać z prawa publicznego, a nie z prywatnoprawnej umowy z użytkownikiem.

Już wcześniej Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uznał za nieważną zaskarżoną uchwałę miasta, jednak decyzja ta została następnie przez Naczelny Sąd Administracyjny zakwestionowana z przyczyn formalnych i wróciła do ponownego rozpoznania. W związku z tym RPO ponowił swoje zastrzeżenia, wnosząc skargę do WSA w sprawie uchybień prawnych.

Problem nie tylko w Szczecinie

Co więcej, spór dotyczy szerzej granicy między uprawnieniami gminy a ochroną praw obywatelskich. RPO zaznacza, że sprawa Szczecina nie jest odosobniona. W wielu miastach w Polsce strefy płatnego parkowania są regulowane w sposób nieczytelny dla kierowców, a samorządy próbują rozszerzać swoje uprawnienia kosztem praw obywateli. Zdaniem RPO konieczne są jednoznaczne przepisy ustawowe, które jasno określą, jakie opłaty mogą być pobierane, a jakie działania samorządów stanowią już nieuprawnione sankcje finansowe.